CHARLES PONZİ

Charles ponzi İtalyan iş insanı ve dolandırıcıdır. 1903 yılında ABD’ye taşınmış ve yapmış olduğu ponzi şeması ile ABD tarihinin en ünlü dolandırıcılarından biri olmuştur.

Ponzi şeması, ponzi oyunu veya ponzi sistemi gibi birçok isimle anılan bu ponzi şeması aslından yüksek kâr elde etmeyi amaçlayan bir sistemdir. Üretim varmış gibi göstererek yatırımcıları sisteme katmayı ve ilk yatırım yapanlara ödemenin sisteme sonradan katılanların parasıyla yapıldığı dolandırıcılık sistemidir. Herhangi bir yüksek kâr getiren üretim olduğuna inandırılır ve bu yüksek kâr getiren üretimde yatırımcılara para ödendiği iddia edilerek yeni yatırımcılar bu sisteme dahil edilmeye çalışılır. Katılımlar bittiği zaman ise ortada herhangi bir kâr getiren üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara para ödenemez ve sistem çöker.

Ponzi şeması çok az bir riskle fazlasıyla yüksek gelir vaat eden karmaşık planlar ve karmaşık yatırımlar ile yatırımcıları kendine çekmesiyle başlar. Bu yatırımcılar herhangi bir üretim işleyişine yatırım yaptıklarını sanarak paralarını verirler. Fakat ortada herhangi bir üretim yoktur. Orijinal yani asıl yatırımcılara para ödenmesi gerektiğinde ise yeni yatırımcıların vermiş olduğu paralarda asıl yatırımcıların paraları ödenir. Yani aslında ortada üretim yoktur. Üretim yerine sadece para sirkülasyonu olmaktadır. Bunun süreklilik kazanıp devam etmesi yani sürdürülebilir olabilmesi için sürekli olarak yeni yatırımcılar bulması gerekmektedir. Yeni yatırımcılar bulunmadığı takdirde ise bu şema ya da düzen bozulacak ve herkes aslında ortada bir üretim olmadığını anlayacaktır.

Ponzi şemasına göre kârlı çıkan kişiler sisteme her zaman ilk katılanlar olur. Sisteme ilk girenlerin kârlı olmasının sebebi ise söylenen yani vaat edilen sürede vaat edilen miktardaki parayı alabilmeleridir. Bir piramit düşünelim ve her yeni gelen katılımcılar bu piramidin alt katmanında yer almaktadır. En üstte yer alan yatırımcıların alacakları miktarı bu alt kademedeki yeni yatırımcılar sayesinde ödenmektedir. Fakat piramit büyüdükçe asıl yatırımcıların alacakları miktar yükselmektedir. Yani yeni yatırımcılar gelse bile asıl yatırımcıların paraları ödenemeyebilir. Bu duruma gelinince ise planlanmış bir şekilde kurucular ya da yöneticiler asıl paraları başka hesaplara aktarmaya başlarlar. Bu sırada ödeme yapılması gerekilen asıl yatırımcıların ödemelerinde gecikme yaşanır. Piramidin en üstünde yer alan yatırımcılar ise çöküş döneminde ana paralarıyla ve kârlarıyla zarar etmemiş olurlar. Sistemden elde edilen kârlı paralar sisteme katılan diğer insanların dolandırılması sonucu elde edilir. Ponzi sistemi her ne kadar belli bir noktaya kadar işleyiş olarak mantıklı gibi gözükse de sürekli olarak yeni yatırımcılar bulmanız gerekmektedir. Bulamadığınız takdirde ise kurmuş olduğunuz sistem çökecektir. Bir dolandırıcı olduğunuz ortaya çıkacaktır.